Hưởng ứng Ngày Sức Khỏe Răng Miệng Thế Giới - 20/3/2022, Nha khoa Tân Hoàn Mỹ sẽ có loạt bài viết về các bệnh răng miệng nhằm giới thiệu cho độc giả tổng quan về các bệnh răng miệng cũng như biện pháp cơ bản để phòng ngừa và điều trị. Dưới đây là bài đầu tiên trong loạt bài về chủ đề này.
Tổng quan
- Các bệnh răng miệng, mặc dù phần lớn có thể phòng ngừa được, nhưng lại gây ra gánh nặng sức khỏe lớn cho nhiều quốc gia và ảnh hưởng đến mọi người trong suốt cuộc đời, gây đau đớn, khó chịu, biến dạng và thậm chí tử vong.
- Người ta ước tính rằng các bệnh răng miệng ảnh hưởng đến gần 3,5 tỷ người.
- Sâu răng là một loại bệnh về răng miệng phổ biến nhất.
- Điều trị các bệnh răng miệng thường rất tốn kém và chỉ một số ít danh mục điều trị được bảo hiểm chi trả.
- Hầu hết các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình không ít chú trọng về phòng ngừa và điều trị các bệnh răng miệng do thiếu nguồn lực về tài chính và nhân lực.
- Hầu hết các yếu tố gây ra bệnh răng miệng chúng ta có thể điều chỉnh được, như ăn nhiều đường, sử dụng thuốc lá, sử dụng rượu và vệ sinh kém và các yếu tố xã hội …
Tình trạng sức khỏe răng miệng
Hầu hết các bệnh về răng miệng đều có thể phòng ngừa và điều trị trong giai đoạn đầu của chúng. Các bệnh răng miệng phổ biến gồm: sâu răng, bệnh nha chu, ung thư miệng, chấn thương răng-miệng, sứt môi, hở hàm ếch và noma.
Nghiên cứu Gánh nặng Bệnh tật Toàn cầu năm 2019 ước tính rằng các bệnh răng miệng ảnh hưởng đến gần 3,5 tỷ người trên toàn thế giới, trong đó sâu răng vĩnh viễn là tình trạng phổ biến nhất. Trên toàn cầu, ước tính có 2 tỷ người lớn và 520 triệu trẻ em bị sâu răng.
Ở hầu hết các nước có thu nhập thấp và trung bình, tỷ lệ mắc các bệnh răng miệng tiếp tục gia tăng cùng với sự phát triển đô thị hóa và những thay đổi điều kiện sống. Điều này chủ yếu là do việc tiếp cận không đầy đủ với florua (trong nguồn cung cấp nước sạch và các sản phẩm vệ sinh răng miệng như kem đánh răng), sử dụng thực phẩm có hàm lượng đường cao và khả năng tiếp cận kém với các dịch vụ chăm sóc sức khỏe răng miệng trong cộng đồng. Việc tiếp thị thực phẩm, quảng cáo đồ uống có nhiều đường, cũng như thuốc lá và rượu bia tràn lan cũng thúc đẩy tiêu thụ các sản phẩm này dẫn đến góp phần gia tăng các bệnh răng miệng và các bệnh không lây nhiễm khác.
Sâu răng
Sâu răng là kết quả khi mảng bám hình thành trên bề mặt răng và chuyển hóa các loại đường tự do (đường do sản xuất, nấu ăn và đường tự nhiên có trong mật ong và nước ép trái cây) có trong thực phẩm và đồ uống thành axit phá hủy răng theo thời gian. Việc ăn nhiều đường, không sử dụng florua và không loại bỏ mảng bám bằng cách chải răng, khám răng định kỳ có thể dẫn đến sâu răng, gây đau răng và đôi khi dẫn đến mất răng và nhiễm trùng.
Sâu răng
Bệnh nha chu
Bệnh nha chu ảnh hưởng đến các mô bao quanh và nâng đỡ răng. Bệnh đặc trưng bởi chảy máu hoặc sưng lợi (viêm lợi), đau và đôi khi hơi thở có mùi hôi. Ở dạng nặng hơn, có thể bị tụt nướu và tiêu xương khiến răng lung lay và có thể bị mất răng. Bệnh viêm nha chu nghiêm trọng ước tính ảnh hưởng đến khoảng 14% dân số trưởng thành trên toàn cầu, chiếm hơn một tỷ trường hợp trên toàn thế giới. Nguyên nhân chính của bệnh nha chu là do vệ sinh răng miệng kém và sử dụng thuốc lá.
Ung thư miệng
Ung thư miệng bao gồm ung thư môi, ung thư hầu họng và các bộ phận khác của miệng. Tỷ lệ mắc bệnh ung thư môi và khoang miệng trên toàn cầu được ước tính là 4 /100.000 người. Tuy nhiên, có sự khác biệt lớn trên toàn cầu, từ 0 đến khoảng 22/100.000 người. Ung thư miệng phổ biến hơn ở nam giới và người lớn tuổi và nó thay đổi mạnh theo điều kiện kinh tế xã hội.
Thuốc lá, rượu và sử dụng cau (ăn trầu) là những nguyên nhân hàng đầu gây ung thư miệng. Ở Bắc Mỹ và Châu Âu, nhiễm vi rút papillomavirus ở người là nguyên nhân gây ra tỷ lệ ung thư miệng ngày càng tăng ở những người trẻ tuổi.
Chấn thương răng miệng
Chấn thương răng miệng không phải bệnh lý mà thường do tai nạn. Khoảng 20% số người bị chấn thương răng vào một thời điểm nào đó trong đời. Chấn thương răng-miệng có thể do các yếu tố răng miệng như răng đưa ra ngoài (không thẳng hàng) và các yếu tố môi trường (chẳng hạn như sân chơi không an toàn, hành vi liều lĩnh, tai nạn đường bộ và bạo lực). Việc điều trị tốn kém và kéo dài, thậm chí đôi khi có thể dẫn đến mất răng, gây biến chứng cho sự phát triển tâm lý và khuôn mặt cũng như chất lượng cuộc sống.
Noma
Noma là một bệnh hạch nghiêm trọng ở miệng và mặt. Nó chủ yếu ảnh hưởng đến trẻ em từ 2–6 tuổi bị suy dinh dưỡng, bị ảnh hưởng bởi bệnh truyền nhiễm, sống trong hoàn cảnh cực kỳ nghèo khó với vệ sinh răng miệng kém hoặc có hệ miễn dịch suy yếu.
Noma chủ yếu được tìm thấy ở châu Phi cận Sahara, mặc dù các trường hợp cũng đã được báo cáo ở châu Mỹ Latinh và châu Á. Noma bắt đầu là một tổn thương ở nướu (đau), sau đó phát triển thành viêm nướu hoại tử cấp tính, tiến triển nhanh chóng, phá hủy các mô mềm và tiếp tục tiến triển liên quan đến các mô cứng và da mặt.
Bệnh nhân Noma
Theo ước tính mới nhất có 140.000 trường hợp noma mới hàng năm. Nếu không điều trị, tỷ lệ tử vong bệnh noma là 90%. Những người sống sót bị biến dạng khuôn mặt nghiêm trọng, khó nói và ăn uống, chịu đựng sự kỳ thị của xã hội và phải phẫu thuật và phục hồi chức năng phức tạp. Nếu noma được phát hiện ở giai đoạn đầu, sự tiến triển của nó có thể nhanh chóng bị ngăn chặn thông qua vệ sinh cơ bản, kháng sinh và cải thiện chế độ dinh dưỡng.
Sứt môi và hở hàm ếch
Sứt môi và hở hàm ếch, những dị tật bẩm sinh sọ mặt phổ biến nhất, có tỷ lệ phổ biến toàn cầu từ 0,7 đến 1/1.000 ca sinh với sự khác biệt lớn trong các nghiên cứu và quần thể khác nhau. Khuynh hướng di truyền là một nguyên nhân chính. Tuy nhiên, chế độ dinh dưỡng kém của bà mẹ, hút thuốc lá, uống rượu và béo phì trong thai kỳ cũng đóng một vai trò nhất định. Ở những nơi có thu nhập thấp, tỷ lệ tử vong trong giai đoạn sơ sinh cao. Nếu khe hở môi và hàm ếch được điều trị đúng cách bằng phẫu thuật, có thể phục hồi hoàn toàn.
Bệnh nhân hở hàm ếch trước và sau phẫu thuật
Các bệnh không lây nhiễm và các yếu tố nguy cơ thường gặp
Hầu hết các bệnh và tình trạng răng miệng đều có chung các yếu tố nguy cơ có thể thay đổi được như sử dụng thuốc lá, uống rượu và chế độ ăn uống không lành mạnh, chứa nhiều đường tự do là nguyên nhân phổ biến cho 4 bệnh không lây nhiễm hàng đầu (bệnh tim mạch, ung thư, bệnh hô hấp mãn tính và tiểu đường).
Ngoài ra, bệnh tiểu đường có mối liên hệ cơ hữu với bệnh nha chu. Ngoài ra còn có mối liên hệ nhân quả giữa việc tiêu thụ nhiều đường với bệnh tiểu đường, béo phì và sâu răng.
Phòng ngừa
Gánh nặng của các bệnh răng miệng và các bệnh không lây nhiễm khác có thể được giảm bớt thông qua các can thiệp sức khỏe cộng đồng bằng cách giải quyết các yếu tố nguy cơ phổ biến.
Các biện pháp đó bao gồm:
- Chế độ ăn uống cân bằng, ít đường tự do, nhiều trái cây, rau xanh và ưu tiên nước là thức uống chính;
- Không sử dụng thuốc lá, kể cả nhai trầu và cau;
- Giảm uống rượu, bia và nước uống có ga.
- Khuyến khích sử dụng thiết bị bảo hộ khi tập thể thao và đi xe đạp, xe máy (để giảm nguy cơ chấn thương vùng mặt).
Sử dụng florua đầy đủ là một yếu tố cần thiết trong việc ngăn ngừa sâu răng.
Mức độ florua tối ưu có thể được lấy từ các nguồn khác nhau như nước uống có chứa florua, muối, sữa và kem đánh răng. Nên khuyến khích đánh răng hai lần mỗi ngày với kem đánh răng có chứa florua (1000 đến 1500 ppm).
Tiếp cận các dịch vụ nha khoa: Bao gồm khám răng định kỳ nhằm phát hiện những dấu hiệu sớm của bệnh răng miệng để có hướng điều trị.
